Tot en met 25 september staat Museum Voorlinden in het teken van Ground, een expositie die een prachtige dwarsdoorsnede toont van het rijke oeuvre van kunstenaar Antony Gormley. Zowel in als buiten het museum is indrukwekkende kunst te bewonderen.
Aan een bezoek aan Voorlinden zit altijd een mooie proloog vast. Het maakt niet uit of je nu met de auto, fiets of OV komt; om bij het museum te komen moet je altijd de fraaie oprijlaan af. In de verte zie je al het moderne museumgebouw, het klassieke landhuis en de vijver ervoor. Daar zijn nu ook nog sculpturen van Antony Gormley aan toegevoegd.
Zintuigen op scherp
Op het gras voor het landhuis en de Johnston-tuinen staan meerdere mensfiguren op een rij. Ze nemen allemaal een andere houding aan, van gebogen hoofd tot opgerold op de grond. Al meteen staan al je zintuigen op scherp en dat is ook precies wat de kunstenaar met Ground voor ogen heeft. De lichamen van ijzer die hij toont, zouden ook die van jou, mij of een bekende kunnen zijn. Het laat je nadenken over je eigen menselijkheid en de rol die je als individu speelt in een groter geheel.
Wandel je vervolgens richting de ingang van Voorlinden, dan zul je nog meer ‘bodies’ van Gormley tegenkomen. Wie voor of na het museumbezoek door het bos en de duinen achter het museum wandelt, zal daar nog meer van dit soort sculpturen tegenkomen. Ze staan in het water, leunen tegen een boom of liggen kwetsbaar tussen de bladeren op de grond.
Verschuivende lijnen
In het museum zet Antony Gormley je zintuigen nog verder op scherp met het eerste werk dat je tegenkomt. Co-ordinate VII (2022) bestaat uit twee metalen lijnen die de ruimte doorkruisen. In eerste instantie lijkt het op een perfect kruis, maar na je eerste stap in de ruimte lijken de lijnen te verschuiven en komen ze los van elkaar. Met behulp van iets heel simpels, laat de kunstenaar al direct je hersenen kraken. Nu ben je klaar voor de rest van Ground.
De tentoonstelling zal je leiden door 6 zalen, waar in elke zaal een ander deel van Gormley’s rijke oeuvre zal worden uitgelicht. Allereerst zijn er weer de bodies, de lichamen van metaal. Deze vroege versies zijn gemaakt van lood, glasvezel en gips. Opvallend zijn de lijnen op de lichamen die verwijzen naar die in de eerste zaal. Hier kom je tot inzicht dat het lichaam niets meer is dan een behuizing. Het gaat immers om wat er binnenin zit.
Dat idee wordt verder uitgewerkt in de volgende zaal waar het oudste en nieuwste werk van de expositie te zien is. Opvallend zijn de collages van kledingstukken die wederom aantonen dat het lichaam (en wat er omheen zit) een verpakking is. Er is een grappig werk waarin Gormley zijn silhouet heeft opgegeten uit een collage van witte boterhammen en een ingenieuze constructie die hij maakte op de kunstacademie, waarbij hij een deur in plakken zaagde en deze delen 90 graden draaide.
Mondriaan
De link tussen het lichaam en het universum is heel mooi uitgewerkt in Expansion Field (2014), waarin mensachtige figuren lijken uit te dijen tot abstracte vormen. Tijdens de rondleiding die Antony Gormley ons geeft, vertelt hij dat Nederlanders deze werken waarschijnlijk wel begrijpen, omdat Mondriaan en De Stijl volgens min of meer met dezelfde ideeën werkten.
Antony Gormley ziet zich zichzelf niet alleen als een maker van sculpturen. Rondom het intrigerende werk Mass (2006) zie je tekeningen uit 2018 die duidelijk een link hebben met de overige kunst in de zaal. Gormley tekent dagelijks. Dat doet hij als een vorm van meditatie, maar ook om op zoek te gaan naar grenzen. Wie met tastbare materialen werkt, loopt altijd tegen beperkingen aan. Op papier kun je voorbij deze grenzen.
De finale van de expositie is te vinden in de laatste zaal waar je doorheen komt. Clearing VIII (2020) is één kilometers lange buis van aluminium die in grote cirkels de gehele ruimte inneemt. Wil je naar de uitgang, dan zul je door het werk moeten bewegen. Er zijn simpele routes langs de rand of spannende die dwars door het midden gaan. Hoe dan ook zul je je bewust worden van je eigen lichaam in de ruimte.
Na de finale volgen nog twee toegiften. In de hal bij het beroemde zwembad van Leandro Erlich staat Passage (2016), een twaalf meter lange tunnel. Wie ervoor staat herkent de mensvorm die al eerder in de expositie te zien was. Als je naar binnen loopt, zullen je zintuigen de interactie met de sculptuur aangaan. Dat zal voor ieder persoon anders zijn. Na een aantal stappen zal het einde van de afgesloten tunnel in zicht zijn. Waarschijnlijk zie je dan vaag je eigen schaduw. Draai je je vervolgens om dan zie je heel prachtig het licht naar binnen schijnen, een moment dat zich nog het best laat omschrijven als een religieuze ervaring.
Vanuit de zaal waarin Passage staat, kun je nog twee plekken bezoeken waar Antony Gormley bijzonder werk heeft geplaatst. Rechts vind je een zaaltje met daarin uitzicht op het indrukwekkende Amazonian Field (1992), een verzameling van 24.000 figuren van terracotta. Gormley maakte deze diep in het Braziliaanse regenwoud samen met jongeren uit de favelas van de stad Porto Velho. De installatie zet aan tot nadenken over de manier waarop de mensheid de Aarde gebruikt (of misbruikt).
Matrix
Als laatste bezoeken we samen met de kunstenaar het werk Breathing Room III (2010). Eerst loop je door een pikzwarte gang om je ogen aan het donker te laten wennen én om geen licht door te laten in de ruimte. Breathing Room III bestaat uit een constructie van aluminium rechthoeken. Ze hebben allemaal andere afmetingen, maar dezelfde inhoud. Door het aluminium te behandelen met lichtgevende verf krijg je het gevoel dat je in de Matrix terecht bent gekomen. Ook door dit werk kun je voorzichtig rondlopen, waardoor je het lijnenspel steeds weer anders ervaart. Let ook even op je lichaam en je huid in dit bijzondere licht.
Ground van Antony Gormley is niet zomaar een expositie met een verzameling werken van een beroemde kunstenaar. Het museum en de kunstenaar kennen elkaar al lange tijd en Gormley zag in de simpele en lichte ruimtes van Voorlinden het perfecte canvas. Hier kon hij een groter verhaal vertellen met zijn kunst. Zodoende heeft Ground meerdere lagen. Je kunt de kunst bewonderen en ondergaan, maar aan veel bezoekers zal zich ook een groter verhaal openbaren. Wat maakt een mens een mens? Wat is de rol van kunst in de hedendaagse informatie- en consumptiemaatschappij? Dat soort vragen zullen waarschijnlijk wel bij je opkomen. Dit bij elkaar opgeteld maakt Ground tot een niet te missen tentoonstelling.
