In het Mauritshuis is momenteel de expositie Alleen met Vermeer te zien. Bezoekers krijgen daarbij de kans om helemaal alleen het schilderij Gezicht op Delft van Johannes Vermeer te bekijken. Maar waar kijken die mensen dan precies naar? Daar is onderzoek naar gedaan.
Met behulp van een techniek die eye-tracking heet is onderzocht waar men nu precies naar kijkt. Voor dit onderzoek waren hierover allerlei theorieën, maar veel daarvan zijn door het onderzoek naar het rijk der fabelen verwezen. Ook blijkt dat mensen die vaker naar een museum gaan anders naar een schilderij kijken dan mensen die dat niet zo vaak doen
Aan het eye-tracking-onderzoek deden 40 personen mee. Deze waren verdeeld in een groep kunstkenners die meerdere keren per jaar of maand naar een kunstmuseum gaan en niet-kunstkenners die maximaal 1 keer per jaar kunst kijken in een museum. Met behulp van een speciale bril kon precies worden bijgehouden waar al deze proefpersonen naar keken. Iedere deelnemer kreeg daarvoor 10 minuten de tijd.
Fixaties
Een belangrijk deel van het onderzoek bestaat uit het registreren van zogenaamde fixaties. Dat zijn perioden waarin het oog voor langere tijd op een bepaalde plek is gericht. Deze locaties op het schilderij worden Areas of Interest (AOI) genoemd. Op deze manier kon worden onderzocht waar mensen nu precies naar kijken op een schilderij waar best veel op te zien is? Kijken mensen naar de lucht, het water, de gebouwen of volgen ze het licht?
Hiervoor werd het schilderij daarom opgedeeld aan de hand van de vier horizontale elementen: de lucht, het stadsgezicht, het water van de Kolk en de kade. Daarnaast was er een opdeling in zeven ‘hoofdstructuren’ in het schilderij, verdeeld over de bebouwing in het toenmalige Delft: Oude Kerk, Brouwerij de Papegaai, Armamentarium, Kethelpoort, Schiedamse Poort, Nieuwe Kerk en de Rotterdamse Poort. Tot slot werden vier bekende details in het schilderij uitgelicht: de figuranten, de zonverlichte daken, de haven en de schepen en als laatste de toren van de Nieuwe Kerk.
Heatmap
Van alle fixaties op deze punten kon een heatmap worden gemaakt. Dat is een kaart die over het schilderij kan worden gelegd en die door middel van kleur aangeeft waar de ogen van de deelnemers het langs op gefixeerd waren. Hieruit komen een paar bijzondere conclusies tevoorschijn. Zo kijken de kunstkenners veel meer naar details en nemen ze meer de tijd om het doek in zich op te nemen. De groep miet-kunstkenners kijken juist veel vluchtiger, maar nemen tegelijkertijd ook veel meer van het geheel op. Ze kijken dus naar alle elementen.
Er zijn ook overeenkomsten te vinden. Zo blijkt dat vrijwel iedereen het langst kijkt naar de bebouwing en dan vooral naar de gebouwen die precies in het midden van het schilderij te zien zijn. Ook neurobioloog Dick Swaab bekeek het Gezicht op Delft en trok uit het onderzoek een aantal interessante conclusies. Deze kun je zien in de video bovenaan deze pagina.
Alleen met Vermeer is nog te bezoeken tot en met 3 januari 2021. Bezoekers kunnen via de website van het Mauritshuis een tijdslot van 10 minuten reserveren.
