Een allesomvattende Alicja Kwade in Museum Voorlinden

Wij hebben bewondering voor de goede betrekkingen die Museum Voorlinden heeft met flink wat hedendaagse kunstenaars. Dit zorgt ervoor dat overzichtstentoonstellingen vaak dat spectaculaire beetje extra hebben. Dit is ook het geval met de expositie Die Notwendigkeit der Dinge, waarin het werk van Alicja Kwade centraal staat.

Voor deze tentoonstelling is er intensief samengewerkt tussen kunstenaar en museum en dat zie je terug als je door de zalen wandelt. Maar ook buiten, rondom het pand van Voorlinden, is van alles te zien. Wij kregen een rondleiding van niemand minder dan Alicja Kwade zelf, in gezelschap van Hoofd Tentoonstellingen van Voorlinden Barbara Bos. Het dubbele werk MatterMotion | ParaPosition buiten in het gras is daarbij een mooie start. Het is ook het kunstwerk dat je als eerste zal zien als je de mooie route van parkeerplaats naar museum maakt.

Kwade koos ervoor om twee installaties die goed bij elkaar passen voor de gelegenheid samen te voegen. We zien twee grote stalen frames met daarop fikse stukken natuursteen. Deze lijken de zwaartekracht te tarten, maar ze zetten ook aan tot nadenken over veel grotere en bredere onderwerpen. Iets dat vaker terug zal keren in deze tentoonstelling. Werken maken zowel indruk als kunstobject an sich, maar hebben ook altijd een diepere laag gebaseerd op wetenschappelijke of filosofische thema’s.

Surrealisme

Voeg daaraan een flinke scheut surrealisme toe, en zelfs een beetje absurdisme, en je kunt met recht spreken over een allesomvattende tentoonstelling. Zo zien we onderweg naar de ingang van het museum in het gazon een aantal stoelen met daarop rotsblokken. Deze zouden zomaar door een surrealist als René Magritte gemaakt kunnen zijn. De combinatie van stoel en rotsblok verwijst volgens Kwade zelf naar de verhoudingen tussen de sociale en vindingrijke mens en de eeuwigheid van de natuur.

Museum Voorlinden werkt vaak intensief samen met de kunstenaar in kwestie. Dat zorgt ervoor dat de kunst en het gebouw beter op elkaar aansluiten dan bij een willekeurig andere tentoonstelling in een willekeurig ander museum. In dit geval had Alicja Kwade de wens om de vloeren in de zalen net zo wit te maken als de wanden van Voorlinden. Het lijkt een detail, maar het zorgt daadwerkelijk voor een ander gevoel en dus ook een net even andere interactie met de kunst.

DNA

Het eerste werk versterkt dat alles. Durchbruch durch Schwäche is een collectie klokgewichten die op verschillende hoogtes aan kettingen hangen. Het geeft je het gevoel dat de tijd stilstaat, een onderwerp dat we vaker tegen zullen komen, ook bij het andere werk in deze eerste zaal. Daarna volgt een perfect voorbeeld van waarom we deze expositie allesomvattend noemen. Gegebenfalls die Wirklichkeit (Alicja) is een indrukwekkend werk dat volgens de kunstenaar een soort zelfportret te noemen is. Alicja Kwade liet haar DNA-code uitprinten op papier. Van deze in totaal 259.025 vellen hangen er ongeveer 4.000 aan de muren. De rest is opgeborgen in koperen bakken.

Als je rondkijkt, zie je hoe complex DNA is, maar besef je ook dat mensen (en andere levende wezens) eigenlijk niet zoveel van elkaar verschillen. Her en der zie je dat de code vetgedrukt is, dat zijn de stukjes DNA die Alicja Kwade uniek maken. Verderop in de expositie komen we een soortgelijk werk tegen, waarbij het DNA van een boom is afgedrukt op een heel groot stuk papier dat zodanig is opgerold dat het de vorm van een boomstam heeft. Er tegenover staat een werk waarbij Kwade een stoel uit een boomstam heeft gemaakt. Constant zie je van dit soort wisselwerkingen.

Bukken

In een bijzonder geval slaat Kwade zelfs een brug tussen twee verschillende museumzalen. Het werk Attractor beslaat maar liefst drie zalen, waarvan in twee zalen een kleine doorgang is naar de andere kant. Wie goed kijkt of luistert, kan mensen in de andere zaal waarnemen. In de middelste zaal zal je als bezoeker moeten bukken om onder de verbindingsbuis door te gaan. Onderweg zien we werken met grote rotsblokken, vergruisde flessen wodka en de verhouding tussen de Aarde en de Zon. Ook hier weer: elk werk is mooi om gewoon naar te kijken, maar heeft ook een onderliggend verhaal.

Uiteindelijk eindigt de wandeling langs de installaties van Alicja Kwade bij WeltenLinie, een werk dat ze in 2019 speciaal voor Voorlinden maakte. Door deze nu in een serene zaal met witte muren en een witte vloer te plaatsen komt het vervreemdende effect van dit werk nog beter tot zijn recht. De metalen frames en slim geplaatste spiegels zorgen op een prettige manier voor verwarring. WeltenLinie laat zich niet zo snel doorgronden. Alicja Kwade toont zich een meester van de verrassing en verwondering, maar zet vooral aan tot verder nadenken over grootse thema’s.

Alicja Kwade – Die Notwendigkeit der Dinge is te zien tot en met 9 juni 2024