In 2024 vieren ze in Duitsland uitgebreid de 250ste geboortedag van Caspar David Friedrich. Voor ons een reden om af te reizen naar een belangrijke plek uit het leven van de Romantische kunstenaar: Mecklenburg-Vorpommern, in het noordoosten van Duitsland. Deze regio is erg interessant voor liefhebbers van het werk van Caspar David Friedrich, maar er valt ook genoeg te zien en doen als je niet bekend bent met de kunstenaar.
Greifswald
De reis begint voor ons in Greifswald, de stad waar Caspar David Friedrich op 5 september 1774 werd geboren. Het mooie aan Greifswald is dat je er nog veel kan ontdekken uit de tijd dat de jonge kunstenaar hier rondliep. Zo is het huis te bezoeken waar hij is geboren. Het Caspar David Friedrich Center laat op authentieke wijze de eerste jaren uit het leven van de beroemde kunstenaar zien. Zo leren we dat zijn vader z’n geld verdiende door zeep en kaarsen te maken. Die kaarsen verkocht hij aan de nabijgelegen Nicolaaskerk (ook bekend als Dom van Greifswald).
Een bezoek aan de kerk is zeer de moeite waard, want in het kader van het lopende herdenkingsjaar bracht de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson nieuwe glas-in-loodramen aan de achterkant van de kerk aan. Vooral bij het juiste zonlicht oogt dit spectaculair. Elke dinsdag en donderdag kun je om 12:30 uur een korte rondleiding volgen waarin je alles te weten komt over de connectie tussen Caspar David Friedrich en de kerk en hoe Eliasson daar weer inspiratie uit haalde. Mocht je overigens een goede conditie hebben, dan is het beklimmen van de kerktoren een aanrader. Van 65 meter hoogte zie je de oude stad en de zee in de verte.
Liefhebbers van het werk van Caspar David Friedrich moeten ook zeker langs het Pommersches Landesmuseum. In dit museum zijn tijdens het jubileumjaar meerdere exposities georganiseerd. Wij bezochten Caspar David Friedrich. Lebenslinien, een chronologisch overzicht van het leven van de kunstenaar met voorbeelden van werken uit elke periode. Verwacht geen topstukken, want die zijn op het moment van schrijven te zien in een overzichtstentoonstelling in Berlijn. Wat je wel ziet, zijn veel tekeningen en etsen en flink wat werken met verwijzingen naar Greifswald en omgeving. Zo herkennen we de Marktplatz van Greifswald en zien we ook de ruïnes van het klooster van Eldena.
Die ruïnes liggen net buiten de stad richting de zee. Op de schilderijen van Caspar David Friedrich zien we het klooster tegen een achtergrond van bergen, maar in werkelijkheid ligt Eldena in een vlak landschap in een ommuurde tuin. Zoals wel vaker combineerde de kunstenaar meerdere elementen tot een nieuw geheel in een Romantische stijl. De landschappen van Caspar David Friedrich zul je dus zelden in het echt tegenkomen, maar ontdekken op welke locaties hij zich liet inspireren kan heden ten dage nog steeds. De ruïne is tegenwoordig een erg populaire plek voor theatervoorstellingen, concerten en thematische markten.
Vanaf de ruïne van Eldena is het maar een klein stukje wandelen naar Wieck, een 800 jaar oud vissersdorpje dat tegenwoordig bij Greifswald hoort. Zodra je Wieck binnenkomt heb je direct een vakantiegevoel. Dat komt ten eerste door de zee, maar ook door de oude huizen, de vele restaurants en de beroemde houten klapbrug over de Ryck. Blijf zeker in de buurt van deze brug hangen, want de bediening gaat nog met de hand, erg leuk om te zien. Als je de brug oversteekt, kan je langs het water naar de pier wandelen. Hier heb je een heerlijk uitzicht over het water. Onderweg kom je dan ook nog de moderne stormvloedkering tegen.
Het is ook mogelijk om vanuit de oude stadshaven van Greifswald met een klassieke schoener naar Wieck te varen om vervolgens de Baltische Zee op te gaan. Een heerlijk uitje voor een ontspannende middag. Aan boord is er de optie om de bemanning te helpen met bijvoorbeeld het hijsen van de zeilen, maar gewoon vanaf het dek genieten van de natuur is ook goed. Onderweg passeer je ook weer de klapbrug van Wieck.
Stralsund
Iets verder naar het westen ligt de stad Stralsund, een perfecte uitvalsbasis voor een bezoek aan het eiland Rügen, maar de stad zelf is ook erg interessant. Er is niet direct een connectie te vinden tussen deze stad en het werk van Caspar David Friedrich. Er is alleen een schets bekend waarop hij een ontwerp voor het altaar van de Marienkirche heeft afgebeeld. De ontwerpen van de kunstenaar zijn nooit gerealiseerd, maar het geeft wel aan dat Friedrich de stad meerdere malen heeft bezocht.
Net als Greifswald is Stralsund een Hanzestad met een rijke historie, onder andere uit de tijd dat dit deel van Duitsland bij het Koninkrijk Zweden hoorde. Een stadswandeling met een lokale gids laat de vele prachtige gebouwen in de oude binnenstad zien. Vooral de St. Nikolaikirche, het Rathaus aan de Alter Markt en de stadspoorten zijn erg de moeite waard. De oude stad ligt op een eiland dat omringd is door water en heel veel groen. Het is daarom ook aan te raden om eens om de stad heen te wandelen.
Het leukste deel van de stad ligt op een ander klein eiland aan het water van de Baltische zee. Op het Hafeninsel vind je een grote jachthaven met pier waarop je heerlijk kunt wandelen, veel oude gebouwen kunt zien (uitgevoerd in het voor deze regio kenmerkende baksteengotiek), allerlei horeca kunt bezoeken én langs kunt gaan bij een zeer interessant museum. In het Ozeaneum Stralsund leer je alles over het leven in de zee. De focus ligt hierbij vooral op de Baltische zee, er zijn dus geen aquaria met dieren die eigenlijk niet in gevangenschap thuishoren. Het museum werkt ook veel samen met Greenpeace om de bezoekers meer te vertellen over waarom we zuinig op de zee moeten zijn.
Lokale brouwerij
Na een bezoek aan het Ozeaneum is het een aanrader om naar het nabijgelegen Dolden Mädel Ratsherrn Braugasthaus Stralsund te gaan. Dit is een restaurant dat hoort bij een bierbrouwer uit Hamburg. Het Braugasthaus is ruim en heeft mooi uitzicht op het Hafeninsel. De kaart is lekker divers met lokale gerechten, Duitse klassiekers en volop keuze voor vegetariërs. Er zijn interessante biertjes op tap en in de grote koelkast, maar voor wie liever iets anders drinkt, is er ook genoeg te vinden op de kaart. Over bier gesproken: net buiten de stad brengen we ook nog een bezoek aan de taproom van de lokale brouwerij Störtebeker. Hier kijken we een wedstrijd van het EK Voetbal onder het genot van een vers biertje en broodjes worst van de barbecue.
We logeren in Stralsund in het erg fijne hotel maakt dat centraal is gelegen en mooie moderne kamers heeft. Vanuit het hotel ben je binnen een paar minuten wandelen op vrijwel elke bestemming in het centrum.
Rügen
Het is tijd om weer te focussen op Caspar David Friedrich. Daarvoor steken we vanaf Stralsund over naar het eiland Rügen. Dit is het grootste eiland van Duitsland en een populaire vakantiebestemming. Wij begrijpen wel waarom, want mede door de zeer grillige vorm van het eiland zijn de natuur en het landschap heel divers. Het mooiste deel van het eiland is het schiereiland Jasmund in het noordoosten. Daar brengen we een bezoek aan Nationaal Park Jasmund, een plek waar Caspar David Friedrich ook graag samen met zijn vrouw kwam.
Het beroemdste schilderij dat hij daar maakte is natuurlijk Kreidefelsen auf Rügen. Dat prachtige beeld van mensen die vanuit een bos neerkijken op de krijtrotsen en de zee is hier nog steeds te vinden. De exacte plek waar de kunstenaar werkte is niet echt te bepalen, omdat (net als bij de ruïne van Eldena) het sterke vermoeden bestaat dat Friedrich verschillende elementen uit het landschap heeft samengevoegd. Desalniettemin sta je hier regelmatig op fantastische mooie plekken die sterk aan het schilderij doen denken.
Königsstuhl
Een mooie uitvalsbasis voor een wandeling langs de krijtrotsen van Rügen is het bezoekerscentrum bij de rots Königsstuhl. Bijzonder is dat deze plek alleen met een (pendel)bus, de fiets of wandelend bereikbaar is. Auto’s moeten een heel stuk verderop al parkeren (minstens 3 kilometer). Het zorgt ervoor dat er zelfs op drukke dagen een rustige sfeer hangt en je echt middenin de natuur bent. Het bezoekerscentrum heeft een fijn restaurant, een winkel en een interessant en interactief museum.
Buiten is een zogenaamde skywalk te vinden, een wandelpad dat zweeft boven de krijtrotsen. Hier heb je een fenomenaal uitzicht op de overweldigend mooie natuur. Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet. Bijvoorbeeld de verschillende tinten blauw van de zee. Het krijt van de rotsen zorgt voor een lichter blauw langs de kustlijn. Wie een beetje goed te been is, trekt vervolgens de berkenbossen in. Hierbij zijn pakweg twee verschillende routes te volgen die allebei een link hebben met Caspar David Friedrich.
Diep in de bossen
Diep in de bossen zijn bijvoorbeeld plekken te vinden die verwijzen naar de oudste bewoning van het eiland. Caspar David Friedrich en zijn vrienden waren diep onder de indruk van bijvoorbeeld restanten van tempels en grafmonumenten uit de prehistorie. Wij kiezen voor een wandeling door de bossen, langs de kliffen. Regelmatig zijn er punten waar je een adembenemend mooi uitzicht hebt op de rotsen en de zee. Zorg wel dat je op de paden blijft, want de rotsen zijn zeer poreus en er gebeuren daarom regelmatig ongelukken.
Deze prachtige wandelroute is wel voor ervaren wandelaars met goede schoenen. Het pad is op veel plekken onverhard en er zitten flink wat steile klimmetjes en dalingen in. Wie voorbereid is, zal worden beloond met de schoonheid van een van de mooiste natuurgebieden van heel Duitsland. Als je uiteindelijk de kust blijf volgen kom je uit in het mooie stadje Sassnitz. Zeker het oude deel van deze stad is de moeite van het bezoeken waard. De houten huizen in kenmerkende Bäderarchitectuur zijn prachtig om te zien en je hebt het idee dat je 150 jaar terug bent in de tijd. Na een wandeling door de altstadt en de moderne haven van Sassnitz is het helaas weer tijd om terug te gaan naar Stralsund om vanaf daar de hogesnelheidstrein terug te pakken naar Nederland.
