Michael Mann maakt films over mannen, maar niet persé vóór mannen. In ieder geval niet voor mannen (of vrouwen) die naar de bioscoop komen voor een pretentieloos actievehikel. Mann wil meer. Dat is goed te zien in zijn nieuwste film Public Enemies.
Sinds Collateral (2004) draait Mann zijn films voornamelijk digitaal. En met deze verandering in materiaalkeuze lijkt hij ook zijn werkwijze te hebben aangepast. Was hij voorheen een behoorlijk precieze, “klassieke” filmmaker, in de afgelopen jaren hanteert hij een veel lossere, quasi-geïmproviseerde stijl. Plot lijkt hem steeds minder te interesseren. Natuurlijk, er gebeurt van alles in zijn films, maar het hoe en waarom van handelingen staat vaak op het tweede plan. Mann heeft meer oog voor momenten, ogenschijnlijk onbelangrijke details die zich in de marges van het filmkader afspelen. Door zijn camera daar op te focussen, verheft hij deze details tot het ware spektakel.
Spectaculaire shoot-out
Hoewel Collateral zijn meest plotmatige film tot dan toe was, een op klassieke Hollywood-leest geschoeide thriller, werd Mann’s werkwijze juist losser dan ooit tevoren. Zijn digitale camera’s tuurden ver het nachtelijke LA in en vonden prachtig gekleurde luchten en texturen. Een moment waar Tom Cruise en Jamie Foxx een coyote de weg over zien steken was minstens zo belangrijk als een spectaculaire shoot-out in een neonverlichte nachtclub.
Zijn volgende film, Miami Vice (2006), ging nog verder met het abstraheren van beeld en verhaal. Er was wel een plot, maar heel erg belangrijk leek Mann het niet te vinden. De film is vooral aantrekkelijk omdat het een haast Wong Kar-Wai-esque artfilm is… maar wel een die voor honderden miljoenen door een grote studio is geproduceerd. Voor velen was deze bewerking van de populaire tv-serie dan ook een teleurstelling; dit was niet het Miami Vice dat mensen zich herinnerden uit de jaren ’80. Gek genoeg was de existentialistische toon van de filmversie iets dat altijd al aanwezig was, ook in de serie, alleen was Mann eerder in zijn carrière waarschijnlijk genoodzaakt om zijn filosofische insteek te verpakken in een commerciëler jasje. Nu hij een gevestigde naam is, lijkt het erop dat hij dat soort, voor het “grote publiek” bedoelde aardigheidjes achterwege laat en precies doet waar hij zelf zin in heeft.
Onconventionele romance
Brengt ons op zijn nieuwste productie, Public Enemies. Ogenschijnlijk een gangsterbiografie over het leven van John Dillinger, met grote namen Johnny Depp en Christian Bale in de hoofdrollen. Maar over de man Dillinger komen we bar weinig te weten. Hij is een bankovervaller zonder plan, die voornamelijk geïnteresseerd lijkt te zijn in de volgende ‘heist’. Of, zoals hij zelf zegt: “ I like baseball, movies, good clothes, fast cars… and you. What else you need to know?” De ‘you’ in deze met verve door Depp uitgesproken dialoog is de door Marion Cotillard (La Vie En Rose) gespeelde Billie, een simpel garderobemeisje voor wie Dillinger uiteindelijk alles op het spel zet. Hun onconventionele romance vormt de spil waarom de film draait. De relatie tussen FBI-man Purvis (Bale) en Dillinger lijkt aanvankelijk ook belangrijk, maar vervult uiteindelijk een veel meer minder centrale rol dan de symbiotische band tussen Pacino en De Niro in Heat (1995).
Voor diegenen die geen fan waren van de verstilling in Miami Vice is Public Enemies geen aanrader. Mann werkt deze stijl alleen maar verder uit en gebruikt Dillinger’s verhaal als kapstok om sequenties aan op te hangen die meer gaan om poëtische beelden – door een duister bos voorbij kruipende mist, de symmetrie van mannen in lange jassen die een bank binnenlopen – dan om het vertellen van “een verhaaltje” en het geratel van machinegeweren (hoewel daar nog genoeg van te zien en te horen is). Maar voor wie niet op zoek is naar een klassieke vertelling en Mann’s poëzie wel kan waarderen, valt er veel te genieten. Een geweldige scène waarin Depp als Dillinger doodleuk het politiebureau binnenwandelt om eens een kijkje te nemen (zonder enig gevolg voor het plot!) is de toegangsprijs al waard.
Extreem ruwe beeldkwaliteit
Wel moet vermeld worden dat de digitale cameravoering deze keer soms erg nadrukkelijk aanwezig is. Met name de nachtscènes zien er bij tijd en wijle uit als shots uit een low-budget studentenfilm. Mann hoopte waarschijnlijk te bereiken dat de jaren ’30 aan zouden voelen als het hier en nu, maar de extreem ruwe beeldkwaliteit werkt soms juist distantiërend.
Al met al is Public Enemies toch weer een interessante film in Mann’s oeuvre geworden, die voor fans uiteraard niet te missen is, maar voor niet-bekeerden wellicht met enige voorzichtigheid benaderd moet worden.
Tip: Filmjournalist Matt Zoller Seitz publiceert momenteel onder de titel ‘Zen Pulp’ een serie video-essays over Michael Mann’s gehele oeuvre. Zeer de moeite waard.