Na een verbouwing van maar liefst 11 jaar opent het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) weer de deuren voor het publiek. Wie binnenkomt zal verrast zijn door de fantastische combinatie van oud en nieuw. Antwerpen is een culturele publiekstrekker van hoog niveau rijker.
Het oude museum uit het einde van de 19de eeuw kreeg niet alleen een stevige opknapbeurt, maar is op ingenieuze wijze ook flink wat oppervlak rijker. De binnenplaatsen van oude gebouw zijn door architect Dikkie Scipio van KAAN Architecten als het ware gevuld met nieuwbouw. Binnen gaat oud en nieuw zo naadloos in elkaar over. In de nieuwe ruimte is volop plek voor moderne en hedendaagse kunst, maar ook voor bijzondere thema’s en dialoog.
We beginnen onze tocht echter eerst in de oude statige zalen van het KMSKA. Middelpunt is natuurlijk de Rubenszaal waar reusachtige altaarstukken van Peter Paul Rubens en zijn naaste medewerkers hangen. Toch valt de aandacht niet direct op de kunst aan de muur, maar op een sculptuur in het midden van de zaal. Het museum heeft aan kunstenaar Christophe Coppens gevraagd of hij de rondleiding voor kinderen wat extra cachet kon geven. Hierin is Coppens meer dan geslaagd.
Onder de noemer De Tien staan er verspreid door het museum tien sculpturen, die verwijzen naar een kunstwerk in diezelfde ruimte. In de Rubenszaal staat een sculptuur van twee kamelen, die zowel verwijst naar de klassieke banken in de zalen als de kamelen op het werk De aanbidding der wijzen van Rubens. Verderop zien we als onderdeel van De Tien onder andere een reusachtige en draaiende hand hoog aan de muur, een reusachtige rotsblok, een gigantische neus waar iets uit hangt of een been dat uit de muur steekt. Met De Tien maakt het KMSKA het museum niet alleen heel leuk voor kinderen, maar laat het ook zien dat een museum zichzelf niet te serieus moet nemen.
Jean Fouquet
Ook heel mooi en interessant is de manier waarop de zalen zijn ingedeeld. Zo zijn er zalen die het gevoel moeten oproepen van de klassieke tijd uit de begindagen van het museum, maar er zijn ook plekken waar de kunst op fraaie wijze de hoofdrol krijgt. Een mooi voorbeeld is de zaal waarin een van de beroemdste schilderijen uit de collectie van het KMSKA te zien is. Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen van Jean Fouquet krijgt niet alleen gezelschap van een Jan van Eyck, maar ook van hedendaags werk van Marlene Dumas en Luc Tuymans. Die laatste schilderde een indrukwekkend portret van een vrouw met borstkanker.
Bij God de Vader van Hans Memling zien we in de zaal ook replica’s van de muziekinstrumenten die de engelen bespelen en klinkt er muziek van het Tiburtina Ensemble die op deze instrumenten spelen. Elders hangt er plots een werk van Basquiat tussen klassieke portretten en borstbeelden. Wie de tijd neemt om te zoeken naar overeenkomsten komt tot verbazingwekkende conclusies. Erg mooi is deze interactie tussen de verschillende kunstwerken. Elke zaal in het oude deel van het KMSKA lijkt wel een paar verrassingen te hebben.
James Ensor
Wie het nieuwe deel van het museum binnenloopt, komt direct op een geheel andere plek terecht. De klassieke architectuur heeft plaatsgemaakt voor een steriel witte ruimte, waarbij de glimmende vloer direct opvalt. Hier is onder andere een aantal zalen ingericht met het werk van James Ensor, waarvan het KMSKA de grootste collectie ter wereld bezit. Verderop is er een grote zaal waarin oud en nieuw werk is gecombineerd rondom het thema Licht. Een fraaie klassieke zonsondergang hangt tegenover veel abstractere werken van kunstenaars uit de Zero-beweging en in een doodlopende gang is een spectaculair werk van Boy + Eric Stappaerts.
Als je niet alleen naar de kunst kijkt, maar ook naar de indeling van de ruimte, zal je zien hoe slim het daglicht van boven de ruimte binnenkomt. Kijk omhoog om een glimp op te vangen van het prentenkabinet op de derde etage én om een ietwat verborgen werk van Anselm Kiefer te ontdekken. De trap naar boven is ook al zo’n knap staaltje architectuur en bijzonder fotogeniek. Sla halverwege af om het prentenkabinet te bezoeken. Hier zie je niet alleen fraaie kunst, maar ook spectaculaire architectuur. Een verdieping hoger draait alles om kleur en vorm. Ook hier zijn weer verrassende combinaties van moderne en klassieke kunstwerken te vinden.
Het vernieuwde KMSKA is er bijzonder goed in geslaagd om het museum een frisse en soms gedurfde update te geven. De collectie is op zich al de moeite van een bezoek meer dan waard, maar de manier waarop het KMSKA de topstukken durft te presenteren met veel lef en een vleugje humor maakt het geheel helemaal af. En dan hebben we het nog niets eens over het prachtige nieuwe café en restaurant van het museum gehad of de fraaie beeldentuin. Antwerpen is de komende tijd even de plek waar je moet zijn als kunstliefhebber.
