In België is 2024 benoemd tot Ensor-jaar. De festiviteiten krijgen een spetterende finale in Antwerpen, waar maar liefst vier musea stilstaan bij het werk en de nalatenschap van James Ensor. In het KSMKA is er een overzichtstentoonstelling die de enorme veelzijdigheid van de kunstenaar uit Oostende laat zien.
De expositie heeft als titel: Ensors stoutste dromen, Het impressionisme voorbij. Wandelend door de zalen van het Antwerpse museum ga je steeds beter begrijpen waarom er voor deze titel gekozen is. James Ensor was een zeer ambitieuze kunstenaar die zich kon én wilde meten met de grootste namen. Veel van die namen in de tijd dat Ensor actief was waren impressionisten, de Belgische kunstenaar liet zien dat hij verder durfde te gaan dan de bekende impressionistische kunstenaars.
Om dat allemaal aan te tonen zien we werken van bijvoorbeeld Monet, Manet en Renoir bij de doeken van Ensor hangen. Deze worden bijvoorbeeld gecombineerd met het spectaculaire Ensor-doek Adam en Eva uit het paradijs verjaagd. Zo krijg je heel mooi een beeld van hoe James Ensor het steeds nét even anders dan de rest deed. Tegelijkertijd zien velen het schilderij De oestereetster als het eerste impressionistische schilderij dat in België is gemaakt. Zo zie je dat Ensor ook degene is die hij niet wil zijn, een impressionist en een avant-garde-kunstenaar die het impressionisme voorbij is.
Zure haring
Wie aan Ensor denkt, komt al snel uit bij de kenmerkende maskers en skeletten. Ook deze krijgen een belangrijke rol in de expositie. Hoe meer je van dit soort werken bij elkaar ziet, hoe meer je gaat nadenken over wat de kunstenaar hiermee wilde zeggen. In eerste instantie denk je dat een masker iets probeert te verhullen, maar het is waarschijnlijk precies andersom. Wie een masker draagt, durft in deze anonieme rol juist zijn ware zelf te tonen. Grappig detail is trouwens de haring die vaak opduikt op de schilderijen waarop ook skeletten staan. In het Frans heet zo’n haring ‘hareng saur’ wat fonetisch lijkt op ‘art ensor’. Er valt zo veel te ontdekken en er zijn zo veel nieuwe inzichten.
Spectaculair zijn ook de enorme tekeningen als De intrede van Christus in Jeruzalem, waarop Ensor laat zien dat hij groot fan was van het werk van Rembrandt. Dit is natuurlijk een voorbode van het bekendste werk van James Ensor: De intrede van Christus in Brussel, dat helaas niet te zien is in Antwerpen. Het Getty Museum in Los Angeles leent het niet uit, omdat het te kwetsbaar zou zijn. Gelukkig zijn er nog genoeg andere unieke werken te zien. Uit de rijke Ensor-collectie van het KSMKA zelf, maar ook door bruiklenen van gerenommeerde musea als het MoMa en de National Gallery.
Veelzijdigheid
De prachtige opgezette en aangeklede expositie is groots in alle opzichten. Het toont de kwaliteit en veelzijdigheid van Ensor en de vele onderwerpen die hij behandelde. Het is nu meer dan ooit duidelijk dat James Ensor bij de grote kunstenaars uit de kunstgeschiedenis hoort. De kans om dit alles bij elkaar te zien, is werkelijk uniek en is een kans die je waarschijnlijk nooit meer gaat krijgen. Voor 19 januari 2025 afreizen naar Antwerpen is dus ten zeerste aan te raden.
Naast deze expositie in het KSMKA zijn verder in Antwerpen de volgende tentoonstellingen te zien: Ensors staten van verbeelding in Museum Plantin-Moretus, Cindy Sherman in FOMU en Maskerade, Make-Up en Ensor in het ModeMuseum. Tussen deze musea is een wandelparcours, waarin illustratoren uit Antwerpen werk laten zien dat is geïnspireerd op James Ensor.
Ensors stoutste dromen is te bezoeken tot en met 19 januari 2025.
Kijk voor het volledige Ensor expoprogramma in Antwerpen op: https://visit.antwerpen.be/ensor-in-antwerpen
Voor meer informatie over gemakkelijk en comfortabel reizen met de trein naar Vlaanderen: https://www.nsinternational.com/nl/belgie/
