Wat is nu precies een coronavirus? Waar komt het vandaan? En waarom worden we er nu plots door getroffen? Op deze vragen en nog veel meer krijg je antwoord in het boek Zoönose van de Amerikaanse wetenschapsjournalist David Quammen.
Het bijzondere aan dit boek is het feit dat het uit 2012 komt en de Nederlandse vertaling in 2013 verscheen. De conclusie van Quammen aan het einde van het boek is dat het een kwestie van tijd is dat we worden getroffen door een pandemie en dat de veroorzaker heel goed een coronavirus zou kunnen zijn.
Opnieuw
Een goede reden om het boek opnieuw uit te brengen. De titel is veranderd in Van mens naar dier naar Zoönose en er is een essay aan toegevoegd dat David Quammen in januari 2020 schreef voor The New York Times. De rest van de inhoud is dus al wat ouder, maar actueler dan ooit. In Zoönose kom je te weten hoe het allemaal zo ver heeft kunnen komen.
Dat doet hij door een aantal bekende voorbeelden van ziektes onder de loep te nemen, die van dier naar mens zijn overgesprongen. Dit soort ziektes wordt een zoönose genoemd. Bekende voorbeelden die aan bod komen zijn: ebola, aids, ziekte van Lyme, Q-koorts en SARS. Die laatste is ook afkomstig van coronavirus.
Thriller
Niet alleen het onderwerp van dit boek maakt het de moeite waard om het te lezen, maar ook de schrijfstijl van David Quammen. Deze heeft de wetenschap als basis, maar heeft ook stijlelementen uit de literatuur. Sommige passages lezen daarom als een thriller of een historische roman. Ook durft hij het aan om bijvoorbeeld landschappen in een opvallend literaire stijl te omschrijven.
Het maakt het boek prettig leesbaar, al moet je er bij sommige passages wel je hoofd bijhouden. Om goed in deze materie te duiken, ontkom je er niet aan om wetenschappelijke termen te gebruiken. Dat gaat van de Latijnse namen van verschillende soorten apen en vleermuizen tot de manier waarop virussen RNA en DNA gebruiken om ons aan te vallen.
Achterliggende boodschap
In het inleidende deel heeft Quammen het er al even over, maar halverwege het boek begint je de achterliggende boodschap te dagen. En als je dan in één van de laatste hoofdstukken leest over een rupsenplaag en een virus die deze weet te stoppen, dan komt het besef dat we de huidige pandemie aan onszelf hebben te danken.
Het is namelijk niet zo dat de virussen en bacteriën die ons de laatste decennia steeds vaker tarten ons bewust opzoeken, maar dat wij ze hebben opgezocht. Vaak leven virussen en hun dierlijke gastheer al heel lang harmonieus samen, maar doordat wij als mens de leefruimte van de dieren steeds verder aantasten, bieden we de mogelijkheid voor de virussen om over te springen.
Waarschuwing
Mij heeft het boek flink tot nadenken aangezet. Het boek laat zien dat we als mensheid al meerdere malen door het oog van de naald zijn gekropen, maar dat we het met zijn allen nog steeds niet beseffen. Zelfs nu niet in tijden van COVID-19. De natuur geeft momenteel een stevige waarschuwing. Misschien moeten we daar eens goed naar gaan luisteren.
Zoönose is dus een stevige aanrader in tijden van crisis. David Quammen heeft hiervoor wereldwijd met alle belangrijke wetenschappers op het gebied van infectieziektes gesproken en is in vele gevallen ook ter plekke gaan kijken in Centraal-Afrika, Azië en bij de Nederlandse megastallen. Laat dat laatste nog even tot je doordringen. Of pak dit boek erbij en lees het hoofdstuk over Q-koorts.