Een film is niet waar hij over gaat, maar hoe die film erover gaat. Een praktische wijsheid die in het bijzonder geldt voor ‘The Social Network’, de nieuwe film van regisseur David Fincher en scenarist Aaron Sorkin.
Vanaf het moment dat deze “Facebook film” werd aangekondigd, waren de sceptische en vaak lacherige opmerkingen niet van de lucht. Maar uiteraard gaat ‘The Social Network’ niet letterlijk “over” Facebook. Er zijn dus geen scènes waarin verveelde studenten urenlang Farmville en Maffia Wars spelen of obsessief de foto’s en filmpjes van hun vrienden ‘liken’.*
Waar de film wel vol mee zit, zijn spectaculaire dialogen. De openingscène zet meteen de toon: het is een spetterend verbaal steekspel uit de pen van scenarist Sorkin, die wel raad weet met woorden als wapens, zoals hij eerder liet zien in ‘A Few Good Men’ en ‘The West Wing.’ ‘The Social Network’ is een film van scherpe volzinnen en fraaie oneliners, die pijlsnel en vol sarcastisch gif worden afgevuurd.
De film vertelt het verhaal van Facebook-bedenker Mark Zuckerberg, die in die vlammende openingsscène genadeloos (maar min of meer terecht) gedumpt wordt door zijn vriendin Erica (een mooie maar korte rol van Rooney Mara, eind volgend jaar te zien als Lisbeth Salander in Fincher’s Amerikaanse verfilming van Stieg Larsson’s ‘Millennium Trilogie’), om daarna tijdens een dronken hack/wraakactie onbedoeld de basis te leggen voor wat later Facebook zal worden. En hoe hij vervolgens van meerdere kanten rechtzaken aan zijn broek krijgt van zij die menen van het enorme succes dat de site uiteindelijk wordt een graantje mee te mogen pikken.
Ultieme controle
Zuckerberg wordt door acteur Jesse Eisenberg (briljant) neergezet als een wat contactgestoorde loner die sociaal niet goed uit de voeten kan en moeilijk mee kan komen in de competitieve wereld van Harvard, met haar vele exclusieve feestjes en clubs, waar de kinderen van de elite, zoals de bevoorrechte Winklevoss-tweeling (beiden gespeeld door Armie Hammer), het vaak voor het zeggen hebben. Zuckerberg lijkt Facebook te creëren omdat het een wereld is die hij kan overzien, vanachter zijn computer; een wereld die hij begrijpt en waar hij de ultieme controle heeft. De echte wereld lijkt hem nauwelijks te interesseren; hij is vaak verveeld en ongeduldig met de mensen om hem heen. Ook meisjes lijken hem weinig te doen… behalve die ene; dat ene meisje, waar het allemaal om begon (Sorkin heeft aangeven dat Erica niet echt bestaan heeft, maar een samenvoeging is van verschillende bestaande personen).
Brits acteur Andrew Garfield speelt Zuckerberg’s beste (en wellicht enige) vriend Eduardo, die aanvankelijk in de site investeert, maar later tot de ontdekking komt dat hij op een zijspoor is beland. Garfield laat hier met zijn subtiele spel zien dat hij terecht werd gecast als de nieuwe Peter Parker/Spider-Man, want betoont zich zeer begenadigd in het neerzetten van een altijd achter de feiten aanhollende, maar oh zo sympathieke kameraad, die het goed bedoelt maar te naïef is om te beseffen wat er werkelijk speelt (zelfs zijn mobiele telefoon is voor 2004-begrippen achterhaald en ‘clunky’, een mooi detail van de art-direction).
En dan Justin Timberlake, die voor velen waarschijnlijk de andere grote reden was om de “Facebook film” bij voorbaat al af te schrijven. Maar Timberlake (die bij Saturday Night Live meermaals heeft bewezen een bij vlagen briljant komiek te zijn, met name in de klassieker ‘Dick In A box’), speelt de rol van de aalgladde Napster-bedenker Sean Parker met verve. Hij laat zien als acteur absoluut geen ijdelheid te hebben: een scène waarin zijn personage dreigt een stomp in het gezicht te krijgen speelt hij als een ruggengraatloze lafaard, een gewaagde en verfrissende keuze van deze wereldwijd bekende popster.
John Hughes
‘The Social Network’ vertelt dus het verhaal achter Facebook, maar is ook wederom een mogelijkheid voor de nu 48-jarige regisseur Fincher om te laten zien dat hij de filmkunst als geen ander in de vingers heeft. Wat opvalt is dat ‘The Social Network’ een relatief kleine, bescheiden film is geworden. Fincher noemde het zelf zijn versie van een John Hughes tienerkomedie.
“Film is fashion,” zei Fincher ooit in een interview. 15 jaar na zijn doorbraak als speelfilmregisseur met de seriemoordenaar-thriller ‘Seven’, hoeft Fincher zich niet meer te bewijzen. Stond hij aanvankelijk bekend om zijn spectaculaire titelsequenties, die het “modebeeld” binnen de cinema en reclamewereld vaak bepaalden (de veelvuldig gekopieerde generiek van ‘Seven’ uiteraard voorop), sinds ‘Zodiac’ (2007) pakt hij het soberder aan. Hoewel voor ‘The Social Network’ aanvankelijk wel een ambitieuze titelsequentie gepland stond, is deze uiteindelijk heel simpel, maar niet minder effectief geworden. De prachtige elektronische muziek van Trent Reznor (Nine Inch Nails) en Atticus Ross draagt bij aan de duistere, melancholieke toon.
Tilt-shift
Fincher heeft altijd zijn vinger aan de pols van de laatste ontwikkelingen binnen het filmvak (‘The Social Network’ is de derde film die hij volledig digitaal draaide), maar voelt duidelijk geen enkele noodzaak om onnodig zijn spierballen te tonen en zet de laatste snufjes alleen in wanneer die nodig zijn. Zo zijn daar de subtiel toegepaste computereffecten om één acteur vrijwel naadloos een tweeling te laten spelen. Ook gebruikt hij de nu zo in zwang zijnde ‘tilt-shift’ fotografie om een roeirace over de Thames vast te leggen. Volgens hemzelf om praktische redenen (hij moest locaties op verschillende continenten op elkaar aan laten sluiten), maar er is wel degelijk thematiek in de keuze te ontdekken: door de bevoorrechte wereld van de Winklevoss-tweeling, die claimen dat Zuckerberg het idee voor Facebook van hen gestolen heeft, als een miniatuurwereld weer te geven, lijkt hun bootrace bij voorbaat al verloren en laat Fincher zien dat hun upperclass-milieu, waar Prins Albert van Monaco als een relikwie rondloopt, achter de feiten aanloopt. Nietig zijn ze, de “Winklevi”, zoals Zuckerberg ze spottend noemt. Het zijn de gewone jongens, de nerds, die nu aan zet zijn en het speelveld bepalen.
“This is our time”, zegt Timberlake’s personage tegen Eisenberg’s Zuckerberg. En het is waar: Mark Zuckerberg is een van de jongste miljardairs ter wereld dankzij zijn uitvinding. De film illustreert dit prachtig door in de laatste scène, vlak voordat de aftiteling begint te rollen, een perfect gekozen popliedje in te starten. Welk liedje en van welke artiest zullen we hier niet verklappen, maar laten we dit zeggen: het was vast niet goedkoop om de rechten ervoor te krijgen. “A million dollars isn’t cool. You know what’s cool? A billion dollars”, zegt Timberlake’s Parker. Maar wat moet je met al dat geld, als dat ene meisje je niet ziet staan?
The Social Network draait nu in de bioscoop.
*(Voor wie een film wil zien die wel gaat over het gebruik van Facebook en de mogelijke gevolgen daarvan, verwijzen we naar het begin december te verschijnen docudrama ‘Catfish’, een geweldige film waar je het best zo weinig mogelijk over kan weten. Maar geloof ons: ga dat zien!)