Wanneer ben je bereid om in de verhaallijn van een film te geloven als je geconfronteerd wordt met gebeurtenissen die in het dagelijks leven onmogelijk zijn?
Suspension of disbelief is een term uit de literatuur- en filmtheorie die verwijst naar dit gegeven. Je bereidheid om te geloven in datgene wat zich afspeelt binnen het universum van een verhaal, toneelstuk of film is cruciaal voor het succes van jouw beleving. Zal Gabriel Lester zelf in staat zijn om ons met zijn werken dusdanig mee te slepen in zijn verhaal zodat we alles zullen geloven wat hij ons vertelt?
Hoorspel
Met de lichtinstallatie How to act (2011) werpt Lester je terug naar een tijd waarin men vol spanning rond de radio zat te luisteren naar een hoorspel. De installatie bestaat uit 100 hallogeenlampen, een kleurenfilter, filmmuziek en setgeluiden. Het is een werk dat je dwingt om te zitten en te luisteren. Dit is immers de enige manier om de installatie goed te kunnen ervaren.
De lampen werpen vanuit het plafond van een afdakje verschillende gekleurde lichtbundels op de wand en de vloer. De afwisseling van de kleuren en sterkte van de lichtbundels verloopt volgens het ritme van de filmmuziek en de setgeluiden. Je hoort uiteenlopende geluiden zoals voetstappen, autodeuren die open gaan en dicht slaan, de ronkende motoren van auto’s, meeuwen en het geruis van de zee. Deze geluiden zijn perfect te onderscheiden van de filmmuziek, zodat je zoals bij een hoorspel een goede voorstelling kunt maken van wat er op dat moment zou kunnen gebeuren.
Lester bewijst dat de kracht van beeld in het geluid zit dat eraan toegevoegd wordt. Als het letterlijke beeld verwijderd wordt en alleen de gloed ervan overblijft, dan nog zijn we prima in staat om een verbeelding te geven van een bepaalde scene die bij dit geluid zou moeten horen. Misschien zijn we inmiddels geprogrammeerd of geconditioneerd doordat we in onze westerse wereld generaties lang omgaan met media, waarin steeds opnieuw van dezelfde codes gebruik wordt gemaakt.
Het grote scherm
In de tweede zaal maakt de kunstenaar op een traditionelere manier gebruik van het medium film. Er staat een groot bioscoopscherm opgesteld waarop de korte film The Big One (2011) te zien is. De film speelt zich af in een ronde bioscoopzaal met de welbekende rode pluche stoelen. De laatste voorbereidingen vinden plaats in de bioscoopzaal en dan is het tijd om de deelnemers binnen te laten. Zodra de deelnemers hun plaats hebben gevonden, start de trekking van de loterij. Iedereen kijkt gespannen omhoog naar een groot scherm waarop wielen met cijfers en letters langs elkaar draaien.
De kunstenaar speelt de rol van game master, gekleed volgens de Magritte-dresscode met bolhoed en zwart jasje. De hoed en het jasje zijn bedekt met cijfers om zijn rol extra kracht bij te zetten. Zodra de winnende cijfers bekend zijn, worden de emoties bij de deelnemers meteen zichtbaar van teleurstelling bij de ene helft van de zaal tot blijdschap bij het overige deel van de zaal. Deze film is lang niet zo meeslepend als de lichtinstallatie. Ligt de oorzaak bij het feit dat de film bestaat uit allerlei bijrollen en er geen hoofdfiguur is waarmee we ons kunnen identificeren?
Maquette
Rechts voor het grote filmscherm staat Dive of Dare (2001), een schaalmodel van een fietsstunt uit 1911. De miniatuurstuntman staat op het punt om een enorme miniatuurbaan af te rijden, wat zou moeten resulteren in een enorme miniatuursprong. Verderop links achter het filmscherm staat een andere maquette The Probable Composition of an Improbable Rockslide in the Dutch Mountains (2011). De maquette toont een autootje dat net bedolven is onder een rotslawine.
Voor de intrede van het digitale tijdperk maakten filmmakers veel gebruik van maquettes om een scene te creëren die op levensgrote schaal niet mogelijk of te kostbaar was. De maquette met de fietsstunt laat een situatie zien waarin het gevaar wordt opgezocht en de maquette met de auto toont een scene waarin iemand iets overkomt. In deze optiek zouden de maquettes als elkaars tegenhangers beschouwd kunnen worden.
Life’s a gamble
Links van het grote scherm staat Wheel of fortune (a fireplace) (2011) een witte vierkante bak met daarin een ronde schijf, de schijf is bedekt met icoontjes uit een fruitautomaat. De icoontjes lichten afzonderlijk van elkaar op en laten verschillende combinaties zien. Dit werk heeft een duidelijke relatie met de film en valt binnen het thema van het kansspel of ‘the flipside of the coin’ zoals Lester het noemt in een interview over deze tentoonstelling.
In de eerste zaal van deze tentoonstelling staat een vergelijkbaar werk, een oude filmprojector toont een filmpje met lottoballen Cleromancy II (2010). De ballen stuiteren door het beeld, totdat er een bal wordt weggezogen uit het reservoir. De bal rolt verder en komt in een buis terecht waar je de cijfers goed kunt bekijken. Ter verduidelijking wijst een vinger met rode nagellak de cijfers op de ballen aan. Met de verwijzingen naar kansspelen refereert Lester aan de toevalligheden in het leven, gekoesterde wensen en pogingen om het eigen lot in handen te houden.
De kleinere werken die tussen How to Act (2010) en The Big One (2011) staan opgesteld, kunnen moeilijk concurreren met deze grote werken. De kleine objecten vallen weg tegen het enorme scherm en verworden tot decorstuk voor datgene wat zich in de grote werken afspeelt. De belofte die de kunstenaar maakt door het kiezen van de titel Suspension of disbelief, wordt jammer genoeg niet bij alle werken in deze tentoonstelling waargemaakt.
Suspension of disbelief is t/m 8 mei te zien in Museum Boijmans van Beuningen
Maxime Erkens
