Op 23 maart opent in het Van Gogh Museum de internationale tentoonstelling Van Gogh & Japan. Aan de hand van circa 60 schilderijen en tekeningen van Vincent van Gogh en een rijke selectie Japanse prenten is te zien hoe groot de invloed van Japanse kunst was op het werk van de beroemde Nederlandse schilder.
Tijdens zijn verblijf in Parijs (1886-1888) kwam Vincent van Gogh in aanraking met de Ukiyo-e, kleurrijke houtsneden uit Japan. Hij was zo onder de indruk van deze 19de eeuwse prentkunst dat hij een verzameling begon. Hij vond de prenten vooral bijzonder vanwege de ongewone composities, de grote vlakken in felle kleuren en de aandacht voor details uit de natuur. Deze Japanse kunstvorm zorgde ervoor dat Van Gogh een nieuwe weg insloeg als kunstenaar.
Japan in Zuid-Frankrijk
Hierbij hoorde ook een verhuizing. Aan het begin van 1888 verliet Van Gogh Parijs om zich te vestigen in Zuid-Franse stad Arles. Uit zijn brieven blijkt dat hij het idee had dat het zuiden van Frankrijk moest overeenkomen met Japan. Hij leerde daar ‘meer met een Japanse blik’ te kijken en maakte ‘schilderijen zoals de Japanse prenten’. De tentoonstelling Van Gogh & Japan maakt duidelijk hoe Van Gogh steeds meer in de geest van het Oosterse voorbeeld ging werken, waarbij de nadruk lag op een kleurrijk, uitgesproken palet.
Bijzondere bruiklenen
De nieuwe tentoonstelling is tot stand gekomen door middel van een groot aantal bijzondere bruiklenen uit musea en particuliere collecties wereldwijd. Hiertoe behoort bijvoorbeeld Zelfportret met verbonden oor (The Courtauld Gallery, Londen). Dit kwetsbare schilderij is al sinds 1930 niet meer in Nederland getoond. De Japanse prent in de achtergrond van dit beroemde zelfportret getuigt van Van Goghs liefde voor de Oosterse kunst. Een ander hoogtepunt is Zelfportret, 1888 (Fogg Art Museum, Harvard Art Museums, Cambridge, VS). Hierin beeldde Van Gogh zichzelf af als een bonze, een boeddhistische monnik uit Japan. Het laat zien hoezeer hij zich identificeerde met de Japanners. Dit indrukwekkende schilderij is bij hoge uitzondering uitgeleend.
Japanse prentkunst
Zoals gezegd bestaat de tentoonstelling naast de werken van Van Gogh ook uit een selectie Japanse kunst. Behalve prenten uit Van Goghs eigen verzameling zijn er prenten uit andere collecties te zien, waaronder De grote golf bij Kanagawa van Katsushika Hokusai (1829-1833) uit het Rijksmuseum, Amsterdam. De tentoonstelling komt overigens voort uit een samenwerking tussen verschillende culturele instellingen en was eerder al te zien in Japan.
Nog meer Japan
Voor de liefhebbers van kunst uit Japan is er trouwens ook nog een andere tip: tegelijkertijd met Van Gogh & Japan is in Den Haag de tentoonstelling Mesdag & Japan te zien. In de Mesdag Collectie zal tijdelijk de Japanse toegepaste kunst centraal staan die Hendrik Willem Mesdag rond de opening van zijn museum in 1887 heeft verzameld. De collectie bestaat uit meer dan honderd objecten, variërend van Samoeraizwaarden tot Satsumavazen. Het Van Gogh Museum beheert sinds 1991 De Mesdag Collectie.
Van Gogh & Japan is te zien in Amsterdam van 23 maart t/m 24 juni 2018.
Mesdag en Japan is te zien in Den Haag van 7 maart t/m 17 juni 2018.
