Brabantse Meesters: Lucas Gassel in Helmond

In Brabant zijn de afgelopen eeuwen veel beroemde kunstenaars actief geweest. Op talrijke plekken kun je nog sporen ontdekken van hun aanwezigheid. Zo ook in Helmond, waar de 16de-eeuwse kunstenaar Lucas Gassel dit jaar in de spotlights staat.

Bij de naam Lucas Gassel gaat waarschijnlijk niet direct een belletje bij je rinkelen. Dat geeft niet, want je bent niet de enige. In de loop der eeuwen is Gassel in de vergetelheid geraakt. Geheel onterecht, want zijn werk is meer dan de moeite waard. Tijdens een bezoek aan de Lucas Gassel-tentoonstelling in Museum Helmond ontdekten we meer over de kunstenaar, met name zijn rol als landschapsschilder.

Belangrijke kunstenaar

Ook komen we meer te weten over wie Lucas Gassel was, al is er nog steeds niet heel veel over hem bekend. Wat we wel weten, is dat hij een prominente plek kreeg in het Schilder-boeck van Karel van Mander uit 1604. In dit boek somt Van Mander alle belangrijke kunstenaars uit het toenmalig heden en verleden op en omschrijft hij Lucas Gassel als begenadigd landschapsschilder.

Een paar eeuwen later blijkt dat die kwalificatie van Karel van Mander nog steeds staat. De landschappen van Lucas Gassel zijn indrukwekkend en zitten vol met spannende details. Opvallend aan de landschappen zijn de drie lagen die Gassel gebruikte. Er is vaak duidelijk onderscheid te zien tussen wat er op de voorgrond te zien is, wat er in het midden gebeurt en de details in de achtergrond. Door deze gelaagdheid kan Gassel vaak meerdere verhalen samenbrengen op één schilderij.

Vluchten

Een mooi voorbeeld is de Vlucht naar Egypte uit 1542, waar je op de voorgrond Jozef, Maria en Jezus ziet vluchten uit Bethlehem. Op de achtergrond zie je hoe soldaten op zoek zijn naar de pasgeborene. Ondanks dat het verhaal draait om mensen ligt de focus voor een heel groot deel op de natuur. Lucas Gassel besteedde echter veel aandacht aan alle bomen, rotsen, waterpartijen en planten. Iets waar je heel lang naar kan kijken en je blik in kan laten verdwalen.

Op andere schilderijen zie je soortgelijke taferelen, veelal gebaseerd op bekende verhalen uit de bijbel of oudheid. Die verhalen lijken soms wel ondergeschikt aan het visuele spektakel dat Gassel stak in het weergeven van het landschap of de gebouwen. Zo is het verhaal van David en Bathseba een reden om een paleis en paleistuin uit de renaissance af te beelden. Waarschijnlijk is het werk gebaseerd op het hof in Brussel waar Lucas Gassel ook een tijd heeft doorgebracht. Leuk detail aan dit schilderij is het feit dat het de oudste afbeelding van een potje tennis op een schilderij laat zien.

In Helmond

Zoals gezegd is er niet veel bekend over Lucas Gassel, maar wel dat hij een groot deel van zijn jonge jaren in Helmond doorbracht. Voor de stad Helmond een goede reden om Lucas Gassel te omarmen en van alles te organiseren. Het belangrijkste is natuurlijk de expositie in Museum Helmond, maar het programma eromheen is ook zeer de moeite waard. Een mooie reden om een dag of langer in Helmond door te brengen.

Ga bijvoorbeeld ook naar cultureel centrum De Cacaofabriek. Hier is de expositie Lucas Gassel Revisited te zien. Hedendaagse kunstenaars zijn op zeer uiteenlopende wijze aan de slag gegaan met het werk van Lucas Gassel en hebben daar een eigen draai aan gegeven. Je ziet schilderijen, sculpturen, videokunst en installaties. Allemaal verwijzen ze op een of andere manier naar de klassieke kunstwerken van Gassel.

Goeikes

Daarna is het tijd om te gaan wandelen door de stad. Dat kan op een aantal manieren die makkelijk te combineren zijn. Bij de Kunsthal vind je alle informatie en kun je ook starten met de wandeling. Onderweg kom je langs zogenaamde Goeikes, grote portretten van hedendaagse inwoners van Helmond. Als je goed kijkt, zie je hoe mooi de fotograaf een brug heeft geslagen tussen vroeger en nu door subtiel te verwijzen naar het werk van Lucas Gassel.

Er is ook een audiowandeling waarbij je onderweg op opvallende punten in de stad kan luisteren naar het verhaal van Lucas Gassel in Helmond. Dat gaat heel eenvoudig met een app op je eigen telefoon. Oordopjes meenemen is daarbij wel handig, want dan zul je merken hoe de bijzondere audioroute is gemaakt, met onder andere de toevoeging van geluiden in 3D.

Walking Dinner

’s Avonds lopen we een deel van de route nog een keer, maar dan tijdens een Walking Dinner. In samenwerking met drie lokale restaurants kun je Helmond op culinaire wijze ontdekken. Elke gang eet je in een ander restaurant. We beginnen met een voortreffelijk Japans voorgerecht bij ROKA.

Het hoofdgerecht eten we bij sterrenrestaurant De Rozario. Niets ten nadele van de andere restaurants, maar chef Jermain de Rozario en zijn team zetten een onvergetelijke ervaring neer. We proeven meerdere gerechtjes, waarbij veel gebruik is gemaakt van groenten en kruiden uit eigen tuin en waarvan de basis Indonesisch is, maar dan met een moderne twist. Daarbij drinken we een heerlijke witte wijn van het Zuid-Afrikaanse M’Hudi.

Milkshake

We sluiten af bij 33 Good Food voor het dessert. Een heel ander soort restaurant, lekker laagdrempelig en perfect om met het hele gezin te eten. De kaart staat vol met heerlijke hamburgers en ander comfort food, maar we komen hier voor een nagerecht dus valt de keuze op cheesecake, caramel fudge met gesuikerde noten en voor onze zoon een Oreo-milkshake.

Slapen doen we die nacht in Hotel West-Ende. Dit hotel valt ook te boeken als onderdeel van het Walking Dinner. Kijk voor informatie hierover en over alle andere zaken die er rondom Lucas Gassel in Helmond te doen zijn op www.lucasgassel.nl.

Ons bezoek aan Helmond was in het kader van de Brabantse Meesters. Op verschillende locaties in Brabant gingen we op zoek naar plaatsen waar beroemde kunstenaars hebben gewoond en gewerkt en natuurlijk hun inspiratie hebben opgedaan. Ideaal voor een lang weekend of een weekje in Brabant. Naast Helmond bezochten we ook Nuenen en Den Bosch. Kijk voor inspiratie voor een trip op de website van Visit Brabant.